Gościnnie – Pak4
Ostatnią, jak dotąd, pozycją w „paśmie pandemijnym” mojego lekturowego przekładańca, była „Bujda na resorach” Massimo Pigliucciego (PWN, 2019), pełna filozoficznych rozważań, czym jest nauka, gdzie są jej granice. Pigliucci, pełen odniesień do sporów filozofów, nie był lekturą łatwą, ale i łatwego tematu nie podejmował. bo jak rozróżnić naukę od nie-nauki, a nawet gorzej (bo przecież nie-nauką jest wiele fantastycznych rzeczy) — od pseudonauki i oszustwa?
Przed pandemią się zżymałem, jako osoba, która może bardziej podziwia naukę niż ją zna, ale jednak, że ludzie traktują naukę, jak półkę w supermarkecie — biorą co im się żywnie podoba. Zarówno produkty naukowe, jak i naukopodobne. Że nawet prawda jest traktowana przedmiotowo — wybieramy co nam pasuje, albo co lepiej nas wpisuje w towarzystwo.
Żyliśmy jednak w bezpiecznym, przynajmniej pozornie, świecie. Gdzie w mediach ważniejsze kto kogo obraził na twitterze, niż jak podnosi się średnia temperatura Ziemi. Że ktoś, gdzieś, popełnił zbiorowe samobójstwo wierząc w UFO? Daleko to wszystko było.
Pandemia wyprowadziła z zakamarków spór o to, co jest prawdą; komu i czemu ufać. Sam łapię się na tym, że często ufam środowiskom i pewnemu językowi opisu — to nie są rzeczy, które można z szczerego serca polecać innym, bo język da się podrobić, a środowisko może wpaść w samozadawalające poklepywanie się po ramieniu. Zacytuję więc rady, które miał przedstawić Goldman, a które Pigliucci cytuje — jeśli chce się dowiedzieć, czy komuś warto wierzyć, że to słuszna opinia potrzebna jest:
– analiza argumentów przedstawianych przez eksperta i jego rywala(i);
– dowód, że inni eksperci się z nim w danej sprawie zgadzają;
– niezależny dowód, że podający się za eksperta faktycznie nim jest;
– ustalenie, w czym może przejawiać się stronniczość owego eksperta w odniesieniu do danego zagadnienia;
– dotychczasowe osiągnięcia eksperta.
Dodam, za Pigliuccim, że te pięć punktów to pewien ideał, bo rzadko można zweryfikować je wszystkie. A nawet, gdy je zweryfikujemy pozytywnie, nie dają one gwarancji prawdy, bo i najprawdziwszy ekspert może się mylić. Gwarancji więc nie mamy, ale czym lepiej te punkty sprawdzimy, tym mniejsze są szanse, że damy się zwieść fałszywej wiedzy.
