Wysokogórskie dedykacje…

…wysokogórskie prowokacje…

Jak już wspomniałam tydzień temu, dziś przypada kolejna rocznica śmierci górskiej poety, kompozytora, taternika i ratownika, Wawrzyńca Żuławskiego.
Tekst rocznicowo-ekspiacyjny (zapomnienie zeszłorocznego półwiecza) był od niejakiego czasu gotowy… Ale…
W niedzielę, czyli wczoraj dostałam list od dwudziestokilkulatki, obserwującej od pewnego czasu nasz wycinek blogosfery pod kątem swych dyplomowych poczynań.
Osoba ta zapytała mnie (raczej niedyplomatycznie) o dwie rzeczy:
1. Czemu do tej pory nie zareagowałam na jej sms z niedzielnego poranka 20.7: „tego pana znów nosi, niech się Pani nie da sprowokować!”
2. Czy czytałam pourlopowy wpis „tego pana” (…) „bo dla Pani będzie powalający”.

O co chodziło z ‘prowokacją’ – wyjaśnił kolejny mail (nie zaglądałam w swoim czasie pod notkę TesTeqa, której nie skomentowałam).
Wpisu Torlina też nie znałam – przeczytawszy, doszłam do wniosku, że trzeba mi koniecznie dokonać właściwej egzegezy tego szczególnego przejawu dramatopisarstwa górskiego. Czytelnicy bowiem (mojej Korespondentki nie wyłączając), a także Komentatorzy, zrozumieli dramat zbyt wprost. A Autor popełnił rzecz przewrotną, wyrafinowaną… i do końca utrzymywał ich w nieświadomości.

Wawrzyniec Żuławski – jeden z największych herosów literackich mojego dzieciństwa – nie obrazi się chyba na swej udrapowanej tatrzańsko chmurce…
Idzie wszak o sprawę dla niego super-ważną (wybaczą Państwo potok wielkich słów): godność, komfort, bezpieczeństwo, koleżeństwo ludzi w górach. O trzymanie się w ryzach, samodyscyplinie; ćwiczenie powściągliwości i jej konieczność tam – wysoko. O tolerancję i solidarność na szlaku, akceptację, a – jeśli się da – także afirmację innych. Nie wyimaginowanych, idealnych turystów i wspinaczy, lecz realnych (czasem nieco ‘przypadkowych’). Idzie o współkreowanie pozytywnej atmosfery w tych nieziemsko pięknych miejscach, wspieranie, wzajemne podnoszenie się na duchu, zwłaszcza w trudniejszych momentach (każdy z minimum wyobraźni, wie, czym może grozić tylko trochę większe rozedrganie, niż ‘normalne’, powodowane wysiłkiem i przepaścistością).
„Gdy spotka się na szlaku prawdziwego człowieka gór – napisał Ż w jednej z alpejskich gawęd wspomnieniowych – można być zawsze pewnym jego pomocy we wszystkich okolicznościach. Te krótkie, niby obojętne spojrzenia kryją w rzeczywistości zrozumienie i współczucie”*
Temu etosowi podporządkowana była i jest praca Pogotowia-TOPR (niedługo stulecie tej niezwykłej Instytucji, założonej – przypomnijmy – w bezpośrednim następstwie śmierci lawinowej Karłowicza).

– A więc dedykacja druga: Torlinowi, doświadczonemu miłośnikowi gór!

Dla analitycznej precyzji wyodrębnijmy w tekście „Łańcuchowa pyskówka” trzy byty:
– podmiot wymiany zdań pod Przełęczą Zawrat – Torlin, T
– podmiot wirtualnie wpisany w strukturę tekstu**, nietożsamy przekonaniami, ocenami przebiegów zdarzeń, horyzontem poznawczym, konstrukcją osobowości z pierwszym – przewrotny NadTorlin, NT
– Autor i Administrator blogu Torlina – Osoba Realna, OR

NT obsadził swego bohatera Torlina w niewdzięcznej roli. Bo od początku kazał mu popełniać wszystkie możliwe błędy w planowaniu i przeprowadzeniu wycieczki. Dlatego trudno nam pozytywnie wczuć się i zrozumieć poczynania bohatera…

Termin. Nawet niedoświadczonym wiadomo, że sierpniowa niedziela to najgorszy dzień na Morskie Oko, Szpiglasową, Zawrat. Po sobotnich (9.8 ) ulewach, świeżo ‘napłynięci’ do Zakopanego urlopowicze i weekendowicze ruszają w góry ze zwielokrotnioną determinacją… (czasem też – zaślepioną determinacją). I nawet, jeśli przez wszystkie poprzednie pogodne dni ‘robiliśmy’ wyłącznie Cubryny, MSW, Mnichy przez Płytę i podobne – w dzień pański Morskie i Zawrat sobie po prostu darujemy. Zwłaszcza, gdy – bazując parę dni pod Tatrami – mamy możliwości manewru.

Trasa. Odwrotna do komfortowej Od wielu lat ‘myślący turyści’ postulują podczas wspinaczki na Zawrat (i po): zrobić ten szlak jednokierunkowym! Jak choćby słowacka Czerwona Ławka – wejście tylko od Małej Zimnej Wody (skąd trudniej, ale zdecydowana większość turystów wysokogórskich uważa, iż łatwiej, bezpieczniej (i przyjemniej!) pokonuje się trudności w wejściu).
W danym przypadku absolutnie wszystko przemawiało za kierunkiem Zawrat – Szpiglasowa – Morskie Oko. Do Kuźnic można dojść dowolnie wcześnie (nawet przed świtem); potem busy odjeżdżają znacznie częściej, niż do Palenicy; podróż trwa może 10’ (do Palenicy bywa, że ponad 40’ – w weekend, z korkami i jazdą przez Poronin i Bukowinę).
Startujemy więc na najtrudniejszą, Zawratową część wędrówki tak wcześnie, jak się da… Zrzucanych kamieni się nie obawiamy. Łańcuchy są puste lub prawie (a jest różnica pomiędzy wczesnym, ‘jakościowym’ turystą i popołudniowym urlopowiczem). Tak było w super-pogodny poniedziałek 28.7, gdy, po porannym doskoku z samego Krakowa, osiągnęłam Zawrat o 10:20 z jedną tylko mijanką w części ubezpieczonej (‘kompetentny’ i kulturalny pan idący z góry).
Inne plusy tego kierunku: coraz piękniejsze widoki na całe Tatry Wysokie przed oczami a nie za plecami (plus słońce, jeśli ktoś lubi); gospodarowanie czasem wedle uznania: zajście do Schroniska w Piątce, bądź prosto na Szpiglasową Przełęcz z opcją Wierchu lub nawet Liptowskich Murów aż do Wrót Chałubińskiego (Zawracik spina Zawrat i wycieczkę piękną nazewniczą klamrą).

Możemy nadgonić czas (poświęcony na fotkowanie, kąpiele słoneczne, lekturę czy kontemplację natury): i z Zawratu i ze Szpiglasowej w dół sprowadzą nas wygodne ‘ceprostrady’. I wreszcie ostatnie 9 km do Palenicy – wszystko jedno, w jakiej kondycji dojdziemy, boć biegniemy w dół głównie asfaltem (busy kursują z Palenicy do późna i dłużej)… A pod górkę potrafią się te kilometry dać we znaki, zwłaszcza, gdy ktoś weźmie za szybkie tempo a wyruszy późno, gdy legendarne białczańskie słoneczko zacznie przypiekać (jak to chyba zrobił bohater T). Potem przychodzi nieuchronnie zmęczenie i związana z nim irytacja na najtrudniejszej części, gdzie potrzebne rezerwy fizyczne i mentalne. Podejścia na Zawrat od Piątki nie odczuje średnio sprawny turysta – tak jest łagodne i urozmaicone. A naszemu bohaterowi dało się we znaki… Bo źle gospodarował siłami na samym początku (niezbyt wymagającej wycieczki). Lepiej iść do Morskiego 1h30’ ale mieć rezerwy, zwłaszcza, gdy się zachowuje na deser to, co najatrakcyjniejsze. (Nb, ja też potrafię dojść nad Morskie Oko w 1h20’… prosto z autobusu z krk… ale nie zawsze wykorzystuję tę ‘umiejętność’).

Zatem – trzy podstawowe błędy Torlina: termin, trasa, tempo.
Przejdźmy do kolejnych…

Można zapytać, czemu, przy bazowaniu gdzieś na Podtatrzu i szybkim tempie chodzenia – nasz bohater znalazł się na Zawracie dopiero ok. 15:00?… Można też zadać inne pytanie: początek sierpnia, zaledwie 15:00, brak konieczności powrotu ‘gdzieś dalej’ – po co taki pośpiech?… Ja skoczyłabym jednokierunkową Orlą Percią na Mały Kozi i Zamarłą, skąd znacznie mniej uczęszczana ścieżka z Koziej Przełęczy (żółty szlak) sprowadza, po dodatkowej wysokogórskiej zabawie, na ze wszech miar zasłużoną niedzielną kolację…
Brak giętkości. Bo popełniwszy wszystkie błędy, jakie popełnił – T, podchodząc, nie mógł nie zauważyć, że ruch w okolicy Zawratu jest spory. I powinien wyciągnąć z tego faktu wnioski.

Brak wyobraźni. Ale trudno, mamy naszego bohatera już zapchanego w łańcuchy ciemnego Zawratu (choć może o piętnastej jakiś promyk słońca się tam doślizgnie… nie wiem, wszystkie trzy moje dotychczasowe przejścia miały miejsce rano… włącznie z wyjściem z Murowańca dobrze przed świtem w październiku’01).
Wiadomo, że im później (zwł. – w weekendy) – tym ‘gorszy’ gatunek turysty pnie się w górę… gorszy pod względem kondycji, umiejętności, wytrzymałości psychicznej i ogólnej ‘dzielności charakteru’, nawet jakości obuwia.
Lecz wszyscy ci ludzie mają prawo do kurtuazyjnego traktowania, wyrozumiałości, pomocy. Do wyniesienia z gór jak najlepszych wspomnień oraz doświadczeń… Jeśli nawet trochę przykrych, ‚owianych stresem’, to nie traumatycznych w sensie upokorzenia przez drugiego człowieka…
I to przez kogo?! – przez tych, którzy w danym momencie uważają się za sprawnych fizycznie i radzących sobie z górami psychicznie.

Silniejsi i bardziej doświadczeni muszą myśleć za siebie i za słabszych.
A bardzo, naprawdę bardzo wiele można naprawić i rozładować dystansem, humorem, delikatnym, żartobliwym słowem, uwagą ‘każdemu się zdarza gorszy dzień’, czy ‘też się kiedyś trochę bałam w tym miejscu, proszę się nie przejmować’. Nawet, jeśli się nigdy nie baliśmy – podbudujemy biednego delikwenta (owszem, faceci też się zdarzają), który od razu pomyśli: ‘ok, może nie święci garnki lepią, ruszam’.
Każdy ma prawo do komfortu na urlopie. Niekompetentni też. I każdy ma prawo kiedyś przecenić swe siły.
Poza wszystkim – nic nie wiemy o historii (górskiego) życia tej osoby, którą aktualnie widzimy ‘w kryzysie’. Bo przecież może to być – przykładowo – pani, która kilka lat temu świetnie chodziła, ale po przerwie macierzyńsko-wychowawczej jest bez formy i z kilkoma ‘zbędnymi kilogramami’. Czemu ją dołować, gdy można podbudować i zmotywować na bazie całego wysiłku, jaki już włożyła by dojść tam, gdzie ją zastaliśmy?…

Gdy wyprzedzam-wymijam kogoś na łańcuchach (a zdarzało mi się to dość często podczas ostatniego przejścia Orlej – także w części jednokierunkowej Zawrat–Kozi) – robię to tak: dochodzę, czekam cierpliwie (lub cierpliwie poruszam się za), obserwując wysiłki (lub niezdecydowanie) ‘delikwenta’. Najczęściej ktoś nawiązuje kontakt wzrokowy (ta osoba lub – częściej – towarzysz(ka)) – ważne, by mieć wtedy ‘dobry’, pozytywny wyraz twarzy… Wówczas albo słyszę coś w stylu ‘przepuść panią, idzie szybciej, niż my / wspina się jak kozica’. Albo sama mówię – miękko, na pograniczu szeptu, (o co nietrudno, bo człowiek jest zmęczony i ogólnie oszczędza energię) – ‘to może ja się tu szybciutko prześlizgnę, pani stanie twarzą do ściany, chwyci się mocno… lepiej haka, nie łańcucha – a ja obejdę panią… o proszę mnie tylko zaasekurować za nadgarstek’ (nie należy polegać na takiej asekuracji, ale wyprzedzany lepiej się czuje ‘pomagając’ komuś i zapomina o własnych obawach). Czasem (ale nie zawsze) da się wspólnie ustalić bezpieczniejsze miejsce. Potem dziękuję – krótko i naturalnie – tym osobom i ewentualnie deprecjonuję teksty o kozicach, itp. Tak było ostatnio na Kozim. W kwadrans po mnie weszła para w ~moim wieku, którą wyprzedziłam byłam w północnym trawersie Kozich Czub. Ona ‚wyglądała’ na niepewną, ale podczas 35’ pikniku na szczycie okazało się, że są doświadczonymi turystami tatrzańskimi; dziewczyna miała po prostu gorszy dzień. Gdy ruszałam dalej – całe kilkuosobowe, już zaprzyjaźnione towarzystwo, zapytało, dokąd mi tak śpieszno. Powiedziałam, że chcę przejść całą Orlą Perć. Pani wyprzedzona w trawersie Czub rzuciła wesoło coś o kozicy, na co ja: ‘chciałaby kozica do raju, ale kolana jej nie dają’. Z kolanami nie było najgorzej, ale czasem się zdarza, że panowie małżonkowie – sami w górskim stresie – robią paniom wymówki i porównania… Lepiej więc ‘ocieplić wizerunek’ – by siostry-turystki miały (w razie czego) argumentowy pożytek… Ja i tak wycisnę z gór maksimum przyjemności i satysfakcji… nawet gdy pofantazjuję publicznie, że ‘też’ się bałam… albo – jaki to kondycyjny kryzyzik miałam o poranku w Dolinie Jaworzynki. Ważne, by ludziom, którzy już dokonali sporego wyczynu (czasem – relatywnie większego, niż mój własny), spróbować zaofiarować jak najlepsze wrażenia, wspomnienia, zadowolenie z siebie… I ewentualną motywację do popracowania nad sobą. A nie przygłuszenie czy stłamszenie naszą względną i chwilową ‘nadczłowieczością’.

Co do szczegółów wymiany zdań, stylistyki, eskalacji emocji (powiedzmy to wprost – agresji) – tu sprawa jest prosta: OR na spółkę z NT skonstruowali ‘pyskówkę’ od początku do końca. Nie ma bowiem możliwości, by jakikolwiek realnie istniejący ‘człowiek gór’ zaryzykował – w skale i w bezpośrednim niebezpieczeństwie – takie wyprowadzanie z równowagi bliźniego swego i jego towarzyszki… I tak przedmiotowe traktowanie kobiety (niczym bagażu do przetransportowania przez faceta). Toż to mogło skutkować wypadkiem!… Powtarzam – tylko trochę bardziej rozedrgane kolana, ramiona, trochę przyśpieszone bicie serca (w zmęczeniu, stresie, w rozrzedzonym tatrzańskim powietrzu)… i lepiej sobie nie wyobrażać potencjalnych konsekwencji…
Zdenerwowanie nie służy też człowiekowi, który awanturę prowokuje i eskaluje – chyba, że jest on zaawansowanym toxin-junkie…

Zatem wszystko to wygląda na tyleż przerysowany, co najzupełniej abstrakcyjny górski odpowiednik road rage… – mountain rage. Znałam dotąd tylko ‘chorobę górską’ polegającą na nadmiernej wesołości na szczycie (mieszanka rozrzedzonego powietrza, satysfakcji z osiągnięcia wierzchołka, nadprodukcji serotonin i endorfin, szczęścia estetycznego i poznawczego) – w mountain rage nie uwierzę pokąd na własne oczy nie zobaczę… Póki co traktuję ten symptom jako oryginalny wkład Torlina-NadTorlina-OR w literaturę science-fiction.

Nie musimy dodawać (ale wyszukiwarki przekierują młodych, niedoświadczonych, zaciekawionych – więc dodajmy), że prześlizgiwanie się ‘niecierpliwych’ obok ubezpieczonej ścieżki jest NIEDOPUSZCZALNE i godne napiętnowania nawet u zupełnie początkujących turystów wysokogórskich (zrzucanie kamieni na niżej idących, niszczenie przyrody, dekoncentracja i dodatkowe peszenie i bez tego speszonych wyprzedzanych, narażanie na zwiększone, niepotrzebne niebezpieczeństwo siebie i całego chwiejnego układu równowagi, jakim są ludzie w skalnej ścianie…. ) Tym bardziej godne napiętnowania, że, jak ustaliliśmy, bohater literacki T nie miał się dokąd śpieszyć, pora była wczesna, żaden łańcuchowy korek nie trwa godzinę (10’ do kwadransa – nie doświadczyłam nigdy aż tak gigantycznych, ale słyszałam o nich); jeśliby jednak trwał – równie dobrze mógł się wycofać protagonista sporu (i pójść do Gąsienicowej przez Mały Kozi, niewiele dalszą drogą)… a zapchanie się na Zawrat w porze niesprzyjającej przyjemnej wspinaczce i kontemplacji, bohater literacki T zawdzięcza wyłącznie sobie…

___
* Wawrzyniec Żuławski, W powrotnej drodze [Zdobywanie Mont Blanc przez Innominatę w sierpniu 1937, przyp. BM] [w]: Sygnały ze skalnych ścian. Tragedie tatrzańskie. Wędrówki alpejskie. Skalne lato. Nasza Księgarnia 1967. s. 237.
**W sensie ingaredenowsko-markiewiczowskim, czyli teoretycznoliterackim – nie bytu sieciowego…