Dwa kościoły

Łagiewnicki i toruński? Może też, poniekąd.

Lecz dosłownie – dwa skarby wpisane w tym samym czasie na listę UNESCO. Oba są czynnymi kościołami rzymsko-katolickimi (zresztą pod tym samym wezwaniem).
Jeden znany szeroko – także dzięki poręcznej lokalizacji i różnym Janosikom. Drugi do niedawna off the beaten path, przedmiot elitarnych zachwytów, opiewany przez poetów, must see pięknoduchów różnych maści.
Trudno zdecydować, który piękniejszy, ważniejszy, cenniejszy.

Dębno Podhalańskie odwiedziłam kilkukrotnie. Po raz pierwszy na długo przed juneskami, gdy takie zabytki określano jako „kategorii zerowej”. Pamiętam mocne wrażenie (mimo ciemnego dnia – jakiemu studentowi-turyście chciałoby się marnować przepiękny na łażenie po kościołach, choćby i bezcennych?)… z nutką rozczarowania (że nie ma polichromii figuralnych, które, gdy mają patynę i legitymację tych, powiedzmy, czterech-pięciu wieków – wciągają najbardziej).
Zawsze były korowody z wejściem: obiekt, który jest czynną świątynią (w przewodniku czy na stronie www przeczytamy: łączy funkcje sakralne/kultowe z muzealnymi) i teoretycznie powinien być czasem dostępny także dla modlitwy, zwłaszcza na Podhalu, w polu rażenia Ludźmierza i innych sanktuariów – stwarzał zawsze dodatkowe bariery, obostrzenia, u drzwi twoich stoję panie, pokazujemy tylko grupom – a i najlepiej umówione, międzynarodowe muszą poczekać, podobijać się.
Jednocześnie reklamuje się szeroko, choć nie potrzebuje kiwnięcia palcem, zwłaszcza po 2003.
I rozumiemy wszyscy dbałość, obawy, wyjątkowość.

Binarowa ujrzała mnie stosunkowo niedawno – dopiero w 2011 roku. W momencie dla obiektu niecodziennym, bo podczas renowacji-stabilizacji po podtopieniu w 2010: wczesnym rankiem, „lipcopadowo” parującym po najnowszych ulewach, tuż przed mszą w zastępczym obiekcie, proboszcz uszczknął nieco czasu konfesjonałowego i gospodarskiego (kilku wielebnych gości) by zaprowadzić dwie objazdowiczki do zakrystii, skąd mogły popodziwiać wszystko, co się dało w remontowej sytuacji. Potem poszły do salki katechetycznej na mszę.
Zeszłego lata zastaliśmy obiekt po konserwacji, na Otwartym Szlaku; w godzinach zwiedzania przewodniczka elegancka, kompetentna czeka i bezzwłocznie zaczyna swą zajmującą opowieść.
Nie pamiętam, czy złożyliśmy ofiarę – ostatnimi czasy miejsca, które otrzymały dotacje unijne, ministerialne czy marszałkowskie (i dostały się na Otwarty Szlak, co oznacza w sezonie etacik lub może pół dla opiekuna-oprowadzającego*) skupiają się raczej na zbieraniu podpisów na listach obecności wraz z zeznaniami, z jak daleka zwiedzający się pofatygował. Jeśli dostrzeżesz tacę-skarbonkę – nie sprzeciwią się rzecz jasna. W związku z czym przyjęłam politykę lepszego dotowania mniej celebrowanych obiektów, niż oblepionych juneskami i tablicami o grantach.

W ostatnią sobotę, przewędrowawszy Pieniny, po zajechaniu i uprzedzająco szybkim wejściu do drewnianego kościoła gotyckiego w Grywałdzie, postanowiliśmy doskoczyć na sobotnią mszę niedzielną właśnie do Dębna.
Nabożeństwo sympatyczne, momentami wzruszające… aż do momentu, gdy celebrans dorzucił do odczytanych wezwań modlitwy wiernych: ~”za rządzących i ich dobre zmiany, w których jak widzimy, nie brakuje przeszkadzających” (tak dowiedzieliśmy się, że zapowiadany na 7 maja marsz warszawski wywarł wrażenie)…
I aż do momentu, gdy chcieliśmy uszczknąć kilka fotek. Oczywiście bez flesza – na drzwiach zakaz, lecz nawet gdyby go nie było, wiadomo, że błyski szkodzą polichromiom… A światła gasną prawie natychmiast po wejściu księdza do zakrystii – klasyk, któremu nie ma się co dziwić: oszczędność, energiczni kościelni mają swe procedury. Ja pstryknęłam może pięć razy, ROI Paka4 – dwa, gdy przez tłum wiernych zdążył się do nas docisnąć kościelny z przesłaniem absolutnego zakazu.
Skądinąd wiemy, że zwiedzającym pod opieką księdza wolno; tu była jedna z sytuacji, gdzie wierny jest równocześnie (lub konsekutywnie ;-]) miłośnikiem sztuki… Albo, „zaprzyjaźniwszy się” przez trzy kwadranse ze świątynią, chce – w ramach regulaminu – pozyskać wspomnienie-pamiątkę. Lub…
O co więc chodzi? Pierwszą myślą, jaka się nasunie niejednemu, będzie, że o datek.
Czemu więc nie chodzą z tacą na sobotnich mszach niedzielnych? Swoi mogliby nie wrzucać (jeśliby im góralski honor pozwolił ;p), podkreślając to, co i tak wszyscy wiemy: katholikos niech se bedzie katholikos ale tak naprawdę idzie, by swoi byli górą a tych drugich oskubać – bodaj godnościowo, moralnie.

Ciekawi też, jak wyglądała organizacja fotodokumentacji zapowiadanej na niedzielę pierwszej komunii. I czy gdy pada – na wiernych kieruje się w wejściu jakoweś suszarki (ruch turystyczny wówczas ogranicza się, prawi zwiedzaniowe info). Bo do dbałości o wygląd-atmosferę wnętrza byłyby pewne zastrzeżenia. Znacznie większe jednak – do dbałości o atmosferę czysto duchową: rozwagę, inkluzywność, wystrzeganie się podejrzliwości, przesądzania o cudzych motywacjach… o nieustanną ewangelizację poprzez świadectwo zwykłej życzliwości, apostołowania pięknem, dialogiem pokoleń (czego się jest tylko strażnikiem, mniej niż dzierżawcą), otwartością także na przyjezdnych z innych stron, których ujmą nie tylko pięćsetletnie wzorki na ścianach, ale również wzór pobożności – świeckiej i instytucjonalnej.
Poza wszystkim, jeśli kościół jest dziedzictwem ŚWIATOWYM, jest też moim – córki i podatniczki ziemi, tej ziemi.
Inaczej pozostanie… jeszcze jednym potwierdzeniem częstej podhalańskiej arogancji, przeświadczenia, że turyści i tak przyjadą tłumnie, będą się starać, dobijać.
A gdy powoli ich liczba zacznie się zmniejszać – winien (oczywista oczywistość)… rząd (poprzedni), spiski, zgniły zachód. Każdy, tylko nie my sami.

Pod turyści można podstawić wierni… – w zbyt wielu miejscach, choć zdecydowanie nie wszędzie.

____
*bywa „jeszcze lepiej” – Iwkowa w marcową sobotę: w pięć minut po kontakcie (numery podane przy wejściu do starannie odnowionego gotyckiego kościółka cmentarnego) przybiegła miła, kompetentna przewodniczka i poświęciła pięciorgu zaciekawionych tyle czasu, ile chcieli