Veľký Choč

Gościnnie – Pak4

Juraj Jánošík

Lubimy w Polsce narzekać na naszą historię — że wojny, zabory, okupacje. Lubimy snuć wizje, że gdyby nie jakiś odważny czyn, to Polski by nie było. Każde takie rozumowanie rozbija się o istnienie Słowaków. Bo mamy do czynienia z narodem, którego największym bohaterem narodowym, najszerzej uznawanym nie jest powstaniec, czy reformator, ale zbójnik — Juraj Jánošík.

Zacznijmy od tego, że nie jest wyłącznie legendą — istniał. W górach się zbójowało, ale akurat Jánošíka zrodziła szczególna chwila — był zapewne jednym z kuruców, powstańców przeciwko Habsburgom, pod wodzą Franciszka II Rakoczego. Nie ma się co cieszyć, że odkryliśmy słowackiego powstańca i reformatora — kurucowie to powstańcy, a sam Rakoczy nadaje się na figurę łączącą wyzwolenie narodowe i społeczne (taki „Kościuszko”), ale to wszystko w tradycji i tożsamości węgierskiej, zwieńczonej portretem na 500-forintowym banknocie. Więc nie ma tu ratunku dla słowackości.

Żeby to jeszcze pokomplikować — Jánošík zbójuje od 1710 do 1713, czyli zacząłby pod koniec powstania, tymczasem wikipedia donosi o domyśle, że on jeszcze przed zbójowaniem zdążył zmienić stronę i zaciągnął się do wojsk Habsburgów.

Choć dzisiaj uważa się za mit, że Jánošík pracował w resorcie redystrybucji dóbr i polityki socjalnej, to dzielić się miał — ale tylko po to, by budować wokół siebie polityczne poparcie. Można zbudować na tym, jak na i zmianie stron, ideę „bohaterstwa” realizmu politycznego, ale myślę, że na to by się Słowacy (słusznie) obrazili.

Ale może o to chodzi w mitach narodowych — by czcić, ale zbytnio nie wnikać?

***

A te myśli mnie naszły, gdy zaparkowaliśmy pod karczmą, która się chwaliła, że w to w niej kochanka zdradziła Jánošíka. Zacząłem „weryfikować”, no i wyszło, że legenda, że Jánošíka nie zdradziła (raczej) kochanka, a przyjaciel; że nie pod Choczem, a dużo dalej od jego Liptowskiego Mikulasza (miejsca kaźni), bo w Klenovecu, położonym na południe od Murańskiej Płaniny.

Foto: basia i Pak4
[14.8.2023: Valaská Dubová – Veľký Choč – Valaská Dubová. Ślad GPS. (Dojazd)]