Co wiemy o Troi

Gościnnie – Pak4

W szkole uczono mnie, że Iliada i Odyseja są. Że Odyseusz przeżywał przygody, że gniew Achilla opiewaj. Ot, historie z mitów greckich.

W szkolnych też latach obejrzałem, zafascynowany, a polonista był za, serial o poszukiwaniu historyczności wojny trojańskiej, gdzie padały takie ekscytujące słowa jak Hetyci. W każdym razie, historia jak to młody Schliemann oglądał książkę o Troi i wierzył, że ona musi być prawdą, utkwiła mi w pamięci.

Opowieść w wersji „naukowej”, tej znanej z infotainmentu (ale też najszerzej uznanej) wygląda następująco — Homer stworzył opowieści oparte na historii prawdziwej wojny, której namacalny ślad — Troję — odnalazł genialny samouk (no dobrze, poprawność polityczna igra z modą na kolonializm z czasów Schliemanna, co na opinię o jego geniuszu się czasem przekłada), spacerując z Homerem w ręce po tureckim wzgórzu Hisarlik. A potem odczytano tabliczki hetyckie, gdzie pojawił się wielki lud Ahijjawa, który nie może być niczym innym niż Achajowie znani z Homera, którzy to Achajowie najeżdżali wybrzeża Anatolii, w tym miasto-państwo Wiluszę, co nie może być niczym innym niż Ilionem, gdzie działał nijaki rozbójnik Pijamaradu, czyli Priam zapewne, oraz niejaki Alaksandu, czyli Aleksander, który to przydomek nosił Parys. No, może chronologia tych dwóch ostatnich nie pasuje idealnie do Iliady, ale ich wystąpienie świadczy o prawdopodobieństwie wystąpienia akurat tego imienia. I jeszcze, że kobiety z Toroi, czyli Troi, były niewolnicami w Mykenach, na co historyczny sąd ma tabliczki gliniane jako dowody. No i oczywiście, że Troja/Hisarlik to było potężne, odpowiadające opisowi Homera, miasto kupieckie, bo w miejscu ważnego szlaku kupieckiego Morze Śródziemne – Morze Czarne, za pierwszej globalizacji położone.

Na opowieść składali się kolejni badacze wzgórza Hisarlik — Schliemann, Dörpfeld, Blagen, czy Korfman. Ten ostatni był pomostem między tradycją niemieckiej archeologii, a Hollywood, bo jego ustalenia o handlowym wielkim mieście promowały film Petersena z 2004 roku.

I na tę moją wiedzę (nie, filmu Petersena nie oglądałem), przychodzi Frank Kolb i jego „Zmanipulowana >>Troja<<. Historia – Mity – Polityka” (tłum. Leszek Mrozewicz, Aurelia Pawlicka; Instytut Kultury Europejskiej, Gniezno, 2016), który przekonuje, że z wiedzą o Troi jesteśmy dokładnie tam, gdzie byliśmy przed 1871 rokiem, gdy Schliemann zaczął kopać na Hisarlik. Czyli nie wiemy nic.

Hisarlik? Pewne rzeczy pasują u Homera, a inne nie. Zresztą Homer pisał setki lat później — co mógł wiedzieć i jak? Innymi słowy: mógł albo opisać Troję z czasów wojny, albo z czasów własnego życia — oba opisy byłyby różne i oba… nie pasowały do topografii Hisarliku… No i kolejna rzecz — motywy mitów i legend łatwo wędrują — teza, że historia o Troi ulegała zmianom mitotwórczym, ale zachowała zakotwiczenie nad Dardanellami wydaje się słaba.

Hetyci? Owszem, pisali o Wiluszy, ale dlaczego miałby to być grecki Ilion? W ogóle, dlaczego Iliada, jeśli opisuje starcie dwóch mocarstw epoki brązu, nie zna nazwy jednej ze stron? Zresztą i w drugą stronę — skąd Hetyci mieliby znać Hisarlik, leżący zbyt daleko by objęli go kiedykolwiek władzą.

Kobiety z Toroi w Mykenach? Owszem, tyle że nie wiemy, co to była ta Toroja, mamy tylko trzy sylaby a nie odwołanie do wykopalisk Schliemanna…

Hisarlik jako miasto kupieckie? A kto powiedział, że miasto? Kto w ogóle powiedział, że Dardanele były wówczas dostępne dla handlu morskiego? Na to wszystko brakuje dowodów (a są mocne przesłanki przeciw). Hisarlik to raczej prowincjonalna twierdza, żyjąca z miejscowych produktów, a nie żaden Carrefour. Twierdza tak prowincjonalna, że nie dotarła tam sztuka pisania, kwitnąca w metropoliach epoki.

*

Z „naszego” punktu widzenia ważna jest opowieść — to ona pociąga. Z punktu widzenia Franka Kolba opowieść jest na końcu — jego tematem jest, że archeolodzy przez ponad 100 lat badali przeszłość z tezami, które stawiał Homer w głowie. Nie byli więc obiektywnymi narzędziami nauki, a nieświadomymi manipulatorami obrazu przeszłości.

● ● ●
Foto: basia i Pak4 [17.6.2023 – Siemianowice Śląskie]
●
Foto: basia i Pak4
[18.6.2023: Krzywaczka-kościół – szlak niebieski – odbicie na zachód – przecinając szlak niebieski – Bęczarka-Góra – Krzywaczka-cmentarz. Ślad GPS.]
●
Foto: basia i Pak4
[25.6.2023: Leńcze-kościół – Na Końcu – Koło Dworu – Na Klinach – Dział – Leńcze-kościół. Ślad GPS.]
●
Foto: basia i Pak4
[2.7.2023: Paczółtowice kościół – Kaszowo – Dolina Racławki – źródło Bażana – żółtym szlakiem – Dębnik – Paczółtowice kościół. Ślad GPS.]
●
Foto: basia i Pak4
[8.7.2023: Sopotnia Mała- kościół – Łazy – Polana Jaworzyna – Kotarnica – Majcherkowa – Romanka – szlakiem niebieskim – Suchy Groń – Stacja Turystyczna „Słowianka” – szlak niebieski – szlak żółty – Polana Juszczynka – Waligórka – Sopotonia Mała-kościół. Ślad GPS.]
●
Foto: basia i Pak4
[9.7.2023: Aleksandrowice parking – Krzywy Sąd – Mrowisko – szlak czarny – Wąwóz Zbrza – szlak niebieski – Kleszczów centrum – Aleksandrowice parking. Ślad GPS.]
●
Foto: basia
[15.7.2023: Mydlniki Wapiennik P+R – ul. Brzezińskiego – Rajsko – pod Park Rzeczny im. W. Tetmajera – Rajsko – ul. Lipowa – ul. Brzezińskiego – Mydlniki Wapiennik P+R. Ślad GPS.] …a, były jeszcze wieczorno-nocne 34 km
●
Foto: basia i Pak4
[16.7.2023: Lubomierz Przysłop – Szlak na Gorc – niebieski szlak PTTK – Nowa Polana – Gorc Kamienicki – Gorc – Przysłop – Bulandowa Kapliczka na Jaworzynie Kamienickiej – czerwonym-lokalnym – Dolina Kamienicy – Trusiówka – Lubomierz Przysłop. Ślad GPS.]