Drabina z powyłamywanymi szczeblami

W dzieciństwie karmiona byłam sielankową wizją umuzykalnionych krajów, takich, jak Austria, gdzie przykładowy motorniczy tramwaju wdziewa w sobotni wieczór Anzug i zmierza na koncert. A latem walcuje w parkach przed pałacami, w których dawniej Straussowie…
Więc gdy w pierwszy wieczór pierwszego wypadu na Zachód zawalcowałam w takim wiedeńskim parku (prowadzona doskonale przez księdza, szefa wyprawy), uznałam, że nie tylko mój sen o szerokim świecie jest już spełniony (cokolwiek by się nie stało podczas kolejnych 16 dni), ale na dodatek weszłam do światowego muzycznego towarzystwa.
Mocno popeliną pachnie to twoje ‘towarzystwo’ – skrzywią się Prawdziwi Znawcy, Snobi i inna, bardzo pożyteczna dla istnienia wartościowej sztuki, zwierzyna.

Ostatnio (zwłaszcza po dyskusji u Pani Kierowniczki) nie mogę się oprzeć wrażeniu, że takie a nie inne umuzykalnienie, takie a nie inne podejście do uczestnictwa w muzyce żywej, Polacy zawdzięczają swym ‘muzykalnym elitom’.

Mówię bom smutny i sam pełen winy – mogłabym powtórzyć za poetą. Choć instynkt belfra i wieloletnie obserwowanie zwyczajów elit zachodnich każą mi popularyzować ‘sprawę’ na modłę sakramentalnego ‘if you liked this Prom, try this…’ Czyli: ‘dobrze, wyjdźmy od Lacrimosy’; ‘przypadło ci do gustu to – podobne, choć nieco trudniejsze będzie owo’; ‘a teraz poznajmy fugę jako taką i zobaczmy, jak męczył się z nią Beethoven’; ‘o concerto grosso możesz przeczytać tu’; ‘suita od sonaty różni się tym i tym’… – to, niestety, wciąż za często zdarza mi się rzucić: ‘tak, Karajan… od czegoś trzeba zacząć’; ‘muzyką dawną to moi koledzy pasjonowali się od 1985… wtedy to było elitarne towarzystwo’.

Tak, elita chce być elitą i na wszelki wypadek nie tylko sprawia wrażenie, że jej wieże z kości słoniowej są nie do zdobycia, ale i parę szczebelków z drabiny ppoż jest gotowa wyłamać… Zwłaszcza w Polsce, gdzie odruch myślowy dzielenia społeczeństwa na ‘panów’ i ‘chamów’ ma kilkusetletnią tradycję i trzyma się mocno… czasem zupełnie wbrew empirii.

Wrzesień 1990. Dwie Polki maszerują o poranku wzdłuż autostradowego ‘ślimaka’. W bardzo nienadającym się do tego miejscu zatrzymuje się ‘samo z siebie’ auto. Kierowca tłumaczy swój odruch względami bezpieczeństwa i – rzęsistym, jak to w Salzburgu – deszczem. Jeden z szefów dizajnu Opla*, dojeżdżający do Wiednia jako wykładowca reklamy, okazuje się rewelacyjnym rozmówcą. Gdy orientuje się, że pasażerki nie tylko potrafią odróżnić ‘wczesnego’ Fischera von Erlacha od ‘średniego’, wymienić dzieła Hildebrandta, a do Melku zmierzają z planami detalicznego poznania pracy Prandtauera – jego talent pedagogiczny ujawnia się w pełni… (co nie przeszkadza nieseryjnemu oplowi gnać po mokrej autostradzie z prędkością w okolicach 220km/h: ‘nic mi nie zrobią, jadę na niemieckich blachach’).
Wciąż w stylu: to, co wiesz, jakkolwiek płytkie, to co przeżywasz, jakkolwiek stereotypowe, może być odskocznią. Albo pierwszym szczebelkiem w górę.

Owszem, ten gość był wykładowcą. I człowiekiem sukcesu. Spotkał młode (i – w horyzoncie swych ówczesnych doświadczeń – nietypowe) Polki… a na wprowadzanie ‘ludzi ze Wschodu’ w cywilizację zachodnią była wówczas moda.

Ale styl stopniowego (stopieńkowego) wtajemniczania w kulturę wysoką ma się na Zachodzie dobrze. Uniwersalnie dobrze.

Więc może nieważne, czy wychodzisz od RMF Classic (a nawet Rubika) – ważne, dokąd (i ewentualnie – jak szybko) cię to zaprowadzi.

Ważne nie tylko na terenie muzyki i innych sztuk…
___

*Świat jest mały. Poznany w 1993 niedoszły teolog, kończący wówczas studia w Royal Academy of Art, 29-letni K z Grazu, dostał później pracę w Oplowym teamie projektowym. I bez problemu ‘zidentyfikował’ mi pana z trasy Salzburg – Melk…